… και η σύγχυση μεταξύ κριτικής και εξύβρισης: Εχθροί της δημοκρατίας
Η δημοκρατία δεν είναι μόνο εκλογές και θεσμοί.
Είναι καθημερινή πράξη, πολιτική παιδεία, και – κυρίως – πολιτισμένος διάλογος. Είναι ο χώρος όπου οι απόψεις εκφράζονται ελεύθερα, οι δημόσιοι λειτουργοί κρίνονται, και οι πολίτες συμμετέχουν χωρίς φόβο.
Η δημοκρατία δεν είναι απλώς ένα πολίτευμα. Είναι στάση ζωής, είναι τρόπος συνύπαρξης. Είναι η πίστη πως κάθε φωνή έχει αξία , πως κάθε πολίτης δικαιούται να ακούγεται είτε επώνυμα είτε ανώνυμα, να συμμετέχει, να συνδιαμορφώνει.
Όμως τα τελευταία χρόνια – και ειδικά στις μικρές κοινωνίες – βλέπουμε μια επικίνδυνη διολίσθηση: ο εκφοβισμός, οι υπαινιγμοί, οι απειλές και η στοχοποίηση αντικαθιστούν τον διάλογο και τη διαφωνία και ωθεί τους πολίτες σε δημιουργία ολοένα περισσότερων ανώνυμων λογαριασμών ώστε να προστατεύουν την ταυτότητα τους και να αποφύγουν τον κοινωνικό στιγματισμό.
Οι “εκλεγμένοι” (όχι όλοι) λειτουργούν σαν να έχουν εξουσία, όχι εντολή. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το φαινόμενο όπου κάθε κριτική σε δημόσιο πρόσωπο – είτε είναι αιρετός, είτε θεσμικός εκπρόσωπος – μεταφράζεται αυθαίρετα σε εξύβριση ή «επίθεση». Το να ασκείται κριτική είναι θεμελιώδες στοιχείο της δημοκρατίας.
Αντιθέτως, το να χυδαιολογείς, δεν έχει θέση σε καμία σοβαρή συζήτηση. Όμως η παρερμηνεία αυτών των δύο λειτουργεί και προς τις δύο κατευθύνσεις:
• Από τη μια, υπάρχουν πολίτες που ξεπερνούν τα όρια και αντί για επιχειρήματα, πετούν ύβρεις.
• Από την άλλη, υπάρχουν και δημόσια πρόσωπα που αποκαλούν κάθε διαφωνία «επίθεση» και κάθε ερώτηση «προσβολή».
Αυτή η στάση δημιουργεί ένα τοξικό κλίμα, όπου η αντίθετη άποψη φιμώνεται, η κριτική ποινικοποιείται, και η ελευθερία έκφρασης περιορίζεται όχι με νόμους, αλλά με φόβο.
Κανένας πολίτης δεν πρέπει να απειλείται επειδή τολμά να ρωτήσει, να διαφωνήσει ή να επισημάνει αδυναμίες. Και κανένα δημόσιο πρόσωπο δεν πρέπει να χρησιμοποιεί την «εξουσία» του ως ασπίδα απέναντι στον δημόσιο έλεγχο.
Αυτό το κλίμα επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο όταν στο στόχαστρο τίθεται η σάτιρα — μια από τις πιο αρχαίες μορφές πολιτικού λόγου, θεμελιωμένη ήδη από την αρχαία Αθήνα.
Η σάτιρα, όταν δεν διολισθαίνει σε κακοήθεια, αποτελεί ένδειξη ζωντανής δημοκρατίας. Δεν είναι εχθρός της εξουσίας· είναι το αντίβαρό της.
Οι αιρετοί ως δημόσια πρόσωπα οφείλουν να αντέχουν την κριτική. Αν δεν αντέχουν, τότε μάλλον δεν κατανοούν τη φύση της δημοκρατίας, ούτε τη θέση που κατέχουν.
Η δημοκρατία θέλει ώριμους πολίτες και ώριμους- ανεκτικούς ηγέτες. Θέλει δημόσια πρόσωπα που να μπορούν να δεχτούν το ερώτημα, την αμφισβήτηση , να απαντούν με επιχειρήματα, όχι με μηνύσεις ή επιθέσεις.
Και θέλει πολίτες που γνωρίζουν πως η ελευθερία λόγου συνοδεύεται από ευθύνη, όχι όμως από φόβο. Γιατί αν χάσουμε την ικανότητα να μιλάμε ανοιχτά, χωρίς φόβο και χωρίς φανατισμό, δεν έχουμε απλώς χάσει τον διάλογο. Έχουμε χάσει τη δημοκρατία.
Δυστυχώς τα σημάδια για την τοπική μας κοινωνία δεν είναι καλά….μετατρέπεται σε πεδίο εξουσίας και όχι σε χώρο ελευθερίας.
Άξιο παρατήρησης είναι το γεγονός πως επώνυμα προφίλ που μέχρι πρότινος εξέφραζαν έντονη καταγγελτική στάση , αλλάζουν ξαφνικά ύφος και γίνονται υποστηρικτικοί.
Εύλογα προκαλείται προβληματισμός. Τι μπορεί να έχει μεσολαβήσει? Πιθανά σενάρια: εκφοβισμός, απειλή ή συναλλαγή ? Ο κόσμος δεν αλλάζει τόσο εύκολα άποψη χωρίς ¨κατι ¨ να μεσολαβήσει …
ΑΝΩΝΥΜΟΣ
